بیماری های بینی

رينيت آلرژيک (حساسيت بينی) :

واکنش هاي ناشي از ازدياد حساسيت که به واکنش هاي " آلرژيک" موسومند، بيش از صد و پنجاه سال است که شناخته شده اند. بيماريهاي آلرژيک از جمله آلرژي بيني در نتيجه پاسخ بيش از حد دستگاه ايمني بدن به عوامل خارجي ايجاد مي شود. آلرژي مي تواند بر اندامهاي مختلف اثر بگذارد، اما بيني از شايع ترين مکان هاي بروز آلرژي است. در اين نوشتار ضمن بيان چگونگي پيدايش آلرژي بيني و علل ايجاد کننده آن، به راه هاي پيشگيري از اين بيماري اشاره مي شود.

آلرژي بيني چگونه ايجاد مي شود؟

آلرژي بيني حالتي است که در آن مخاط پوشاننده درون حفرات بيني در اثر عوامل حساسيت زاي خارجي( آلرژن ها) دچار التهاب مي شود که نتيجه آن بروز علايمي مانند آبريزش، عطسه مکرر، گرفتگي و خارش بيني است.

دستگاه ايمني بدن انسان مسئوليت دفاع بدن را بر عهده دارد. اين دستگاه دائماً عوامل خارجي را شناسايي کرده و عليه آنها واکنش مناسب نشان مي دهد. يکي از واکنش هاي دستگاه ايمني در برابر عوامل خارجي توليد و ترشح موادي به نام" ايموتوگلوبولين ها" است که از ياخته هايي به نام " لنفوسيت نوع ب" توليد مي شوند. آلرژي بيني در واقع نوعي واکنش بيش از حد دستگاه ايمني در برابر عوامل محرک خارجي است که با واسطه نوعي از ايمونوگلوبولين به نام" ايمونوگلوبولينE" صورت ميگيرد.

هنگامي که فرد مستعد به آلرژي در معرض يک عامل حساسيت زا( آلرژن) قرار مي گيرد، ابتدا "ايمونوگلوبولينE" از لنفوسيت هاي ب آزاد مي شود، اگر اين افراد مجدداً در معرض همان عامل خارجي حساسيت زا قرار گيرد، ايمونوگلوبولينE به گيرنده هاي موجود در غشاء سلولي به نام سلول "ماست" (Mast cell) مي چسبد و پس از اتصال، موادي از سلول"ماست" آزاد مي شود که به آنها "مواد واسطه" مي گويند. يکي از اين مواد هيستامين نام دارد . هيستامين و ساير مواد واسطه آزاد شده بر روي مخاط بيني اثر گذارده و تغييراتي در آن ايجاد مي کنند و از اين رو علايم آلرژي بيني پديدار مي شود.

چه کساني بيشتر به آلرژي بيني دچار مي شوند؟

آلرژي بيني در افراد مذکر بيش از افراد مونث ديده مي شود و اوج بروز آن در سنين جواني است. در زنان مبتلا به آلرژي بيني، نشانه هاي بيماري در زمان بارداري ، دوران عادت ماهانه دوره يائسگي شدت مي يابد. براي آنکه فردي به آلرژي بيني دچار شود، نوعي استعداد ژنتيکي لازم است، به طوري که در يک بررسي نشان داده اند که حدود نيمي از کساني که به آلرژي بيني دچارند، در افراد خانواده خود سابقه آلرژي داشته اند و اين امر نشان مي دهد که براي ابتلا به آلرژي، نوعي استعداد ژنتيکي لازم است.

در بررسي ها نشان داده اند که اگر هر دو والدين به آلرژي دچار باشند، احتمال بروز آلرژي در فرزندان آنها 75 درصد و اگر يکي از والدين به آلرژي مبتلا باشد، ميزان بروز بيماري در فرزندان پنجاه درصد است.

اهميت بيماري:

اگرچه اين بيماري خطرناک نيست، اما فردي که بدان دچار است ،کيفيت زندگيش تا حدي تغيير مي کند و آلرژي بيني سبب ناراحتي او مي شود.

آلرژي بيني سبب تشديد التهاب گوش مياني، التهاب سينوسهاي مجاور بيني و بيماري آسم مي شود. مثلاً نشان داده اند که بروز آسم در کساني که به آلرژي بيني دچارند، چهار برابر بيش از افراد عادي است.

علل ايجاد کننده آلرژي بيني:

معمولاً آلرژي بيني را به دو دسته تقسيم مي کنند:

الف) آلرژي فصلي بيني

آلرژي فصلي بيني ( که به تب يونجه نيز مشهور است) آلرژي فصلي بيني ممکن است با علايم ديگري مانند قرمزي چشم و در برخي موارد با آسم و کهير پوستي همراه است.

عمده ترين عامل ايجاد کننده آلرژي فصلي بيني، گرده گياهان است، اما کپک ها نيز مي توانند آن را ايجاد نمايند.

گرده گياهان؛ بر دو نوع اند:

- گرده هاي بزرگ که حشرات آنها را توزيع مي کنند و گرده هاي کوچک که باد آنها را پراکنده مي سازد. آلرژي بيني در اثر حساسيت به گرده هاي کوچک که به دستگاه تنفس فرد وارد مي شوند، ايجاد مي گردد. هر گياه يک بيليون گرده ايجاد مي کند. تعداد گرده گياهان در سطح زمين هنگام غروب و شب ها بيشتر است.

کپک ها نيز مي توانند آلرژي فصلي يا دايمي بيني ايجاد کنند. در واقع هاگ( اسپور) کپک ها باعث آلرژي مي شود. هاگ ها در اواخر تابستان و اوايل پاييز در هوا پراکنده مي شوند.

ب) آلرژي دايمي بيني:

آلرژي دايمي بيني: در اين نوع بروز علايم به فصل ويژه اي محدود نيست . شايعترين علت مولد آلرژي دائمي بيني موجودي ميکروسکوپي به نام "مايت" است که در گرد و غبار منزل وجود دارد. اندازه آن حدود نيم ميلي متر است و با چشم غير مسلح ديده نمي شود.

گرد وغبار منزل از ذرات مختلف پارچه، روانداز( لحاف، پتو ملافه)، بخش سازنده درون مبلها، ذرات آلي و غيرآلي و بالاخره "مايت" تشکيل مي شود. دماي بيست تا بيست و پنج درجه سانتي گراد و رطوبت نسبي بين شصت تا هفتاد درصد بهترين محيط را براي رشد "مايت" فراهم مي سازد. "مايت " از پوسته هاي کنده شده پوست انسان و حيوان تغذيه مي کند. از اين رو اتاق خواب محل مناسبي براي رشد" مايت "محسوب مي شود. زيرا در تشک ها به وفور غذاي مطلوب مايت يعني شوره سر يافت مي شود.

"مايت" در رواندازها، بالش ها، لباس خواب، قالي ها، پرده ها و مبل ها به آساني رشد مي کند. علت ايجاد آلرژي توسط "مايت"، آنزيم هاي موجود دردستگاه گوارش اين موجود ميکروسکوپي است که از راه مدفوع آن دفع مي شود.

در کساني که به "مايت" موجود در گرد وغبار منزل حساسيت دارند، هنگام مرتب کردن تختخواب، تميز کردن منزل و خوابيدن در محيط هاي نمناک، علايم آلرژي افزايش مي يابد.

"مايت" علاوه بر آنکه مي تواند آلرژي بيني ايجاد کند ، ممکن است سبب ايجاد آسم و اگزماي پوستي نيز گردد

کپک ها نيز حساسيت زا هستند ومخزن اصلي انها عبارتند از :گياهان داخل خانه ؛کود گياهي،وظروف ابريز يخچال.

ساير علل مولد آلرژي بيني:

علاوه بر گرده گياهان و گرد و غبار منزل به موارد زير نيز مي توان اشاره کرد:

1- حیوانات و حشرات :

بزاق و ساير ترشحات بدن جانوراني مانند گربه، خرگوش، موش صحرايي و اسب مي تواند سبب ايجاد آلرژي در انسان شود، نوعي عامل آلرژي زا را در گربه شناخته اند و نشان داده اند که اين عامل پروتئيني است که در بزاق جانور موجود است و پس از خشک شدن بزاق چسبيده به موهاي گربه، به صورت ذراتي در مي آيد که اندازه آن کمتر از پنج ميکرون است و در هوا پراکنده مي شوند. اين ذرات در انسان آلرژي ايجاد مي کنند.

اخيراً در بررسي ها به نقش سوسک در بروز آلرژي پي برده اند.

2- شغل افراد و ارتباط آن با آلرژي

در برخي از حرفه ها امکان بروز آلرژي بيشتر است. تا کنون بيش از سيصد عامل آلرژي زاي شغلي را شناسايي کرده اند که تماس با آنها در فرد مستعد مي تواند سبب آلرژي بيني، اگزماي پوست و آسم شود.

آرد، حيوانات آزمايشگاهي، ذرات چوب( مانند چوب درخت سدر قرمز) و آنزيم هاي موجود در پودرهاي شوينده از جمله موادي هستند که افراد را در محيط هاي کاري دچار آلرژي مي سازد.

3- نقش غذا

اگر چه عمده موارد ايجاد کننده آلرژي بيني ناشي از استنشاق عوامل محرک است، اما گاهي برخي غذاها نيز مي توانند سبب بروز آلرژي شوند.

گاهي آلرژي غذايي به علت مواد افزودني و محافظي است که به مواد غذايي اضافه مي کنند مانند سولفيت ها، بنزوات ها و تارتارازين. برخي از غذاها نيز حاوي هيستامين هستند که سبب بروز واکنش هاي کاذب آلرژيک شامل برافروختگي ، سردرد و آلرژي بيني مي شوند. براي نمونه اگر پنير و ماهي را درست نگهداري نکنيم مي توانند اين حالات را ايجاد کنند.

آلرژي بيني ناشي از مصرف برخي از غذاها به ويژه نزد کودکان شايع است. مواد غذايي مانند شير، تخم مرغ و پنير را مي توان نام برد.

در افراد بزرگسال نيز آجيل، ماهي و برخي مرکبات مي تواند در اشخاص مستعد، آلرژي ايجاد کند.

4- داروها

برخي از افراد به آسپيرين حساسيت دارند و مصرف آن مي تواند درآنها سبب بروز آلرژي شديد بيني شود.

بعضي داروهاي ضد فشار خون مانند" پروپانولول" نيز مي توانند سبب گرفتگي بيني و آبريزش شوند.

5- آلودگي هوا و مواد شيميايي

اگر چه نقش آلودگي هوا در بروز آلرژي بيني مورد بحث و جدل است، اما بي ترديد آلودگي هوا مي تواند درافراد مستعد سبب تحريک يا تشديد علايم آلرژي بيني شود.

عطرها، اسپري، دود سيگار، دود اتومبيل ها و مواد سفيد کننده نيز مي توانند آلرژي ايجاد کنند.

نشانه هاي آلرژي بيني

عمده ترين نشانه هاي آن عبارتند از:

- آبريزش بينيبه صورت مايع سفيد و آبکي

- خارش بيني که ممکن است با خارش چشم، گلو و سقف دهان همراه باشد.

- عطسه هاي مکرر صبحگاهي

- احساس گرفتگي بيني

- در کودکاني که به آلرژي بيني دچارند، خارش سبب مي شود که کودک مرتباً با کف دست ، نوک بيني خود را مالش دهد. همچنين زير چشم ها خطوط سياهرنگي ايجاد مي شود.

درمان :

بهترين ومطلوب ترين درمان ا لرژي در صورت امکا ن پرهيز از الرژن است.اگر چه اين پرهيز بايد همراه دارو درماني باشد. بيشترين انتي ژن هاي قابل اجتناب انواع دايمي هستند وعبارتند از مايت گرد و غبار ؛ کپک ها و حيوانات.

مايت هاي گرد غبار خانگي در محيط گرم ومرطوب رشد مي کنند.روش هاي کنترل شامل حذف مخزن مايت (مبلمان روکش دار؛ فرش،حيوانات پر مو)،پوشاندن تشک وبالش ها با يک ماده محافظ وکنترل رطوبت نسبي (زير 50%) است.

کپک ها در بسياري ازمناطق خانه يافت مي شوند. منابع کپک هاي خانگي مانند ظرف هاي ابريز يخچال ،مواد نگهداري شده در زير زمين اتاق هاي زير شيرواني وخاک گياهان خانگي بايد از نظر حذف کپک ها از محيط زندگي بيمار مورد توجه باشد.

پوليپ بيني :

پوليپ بيني يکي از عوامل ايجاد کننده انسداد بيني است. پوليپ بيني معمولا به دليل آلرژي بيني ايجاد مي شود که ممکن است با حساسيت هاي ديگري مثل آسم و يا حساسيت هاي پوستي نيز همراه باشد. بدليل حساسيت، مخاط بيني متورم شده و کم کم به شکل نسج اضافي در مي آيد که داخل بيني و سينوسها را پر مي کند و به تدريج بر ميزان آن افزوده مي شود. پوليپ هاي بيني غالباً متعدد و متحرک هستند. در مواردي که پوليپ خيلي بزرگ شود از سوراخ بيني نيز قابل رويت است و گاهي مي تواند از پشت بيني وارد حلق شود .

علايم شايع :

پوليپ باعث تنفس دهاني وگرفتگي بيني، خرخر شبانه، سينوزيت، مشکلات گوش، کاهش حس بويايي و در نهايت مشکلات قلبي، ريوي مي گردد.

درمان ضدآلرژي براي به تعويق انداختن پيدايش پوليپ و يا کاستن از سرعت رشد آن موثر است ولي چنانچه پوليپ ايجاد شد و اندازه آن به حدي رسيد که باعث انسداد بيني گرديد لازم است با عمل جراحي برداشته شود.

مراقبت هاي بعد از عمل :

1- پوليپ از طريق داخل سوراخ هاي بيني با اندوسکوپ برداشته مي شود لذا هيچ گونه برشي روي صورت يا بيني شما داده نمي شود.

2- معمولا پوليپ بيني با سينوزيت همراه است که مي توان هم زمان جراحي سينوس را نيز انجام داد.

3- در صورت لزوم جراحي پلاستيک بيني، يا اصلاح انحراف تيغه بيني و يا کوچک کردن شاخک هاي بيني با برداشتن پوليپ مي توان هم زمان انجام داد.