سينوزيت چيست ؟

سينوزيت چيست ؟

سيـنوزيت(sinusitis) بـه عـفـونـت، التـهـاب و تـورم مـخـاط يـک يـا تـمام سينوسهاي مجاور بيني اطلاق ميگردد.

سينوزيت، به‌خصوص سينوزيت مزمن، از شايع‌ترين بيماري‌هاي دستگاه تنفسي در کل دنياست.

التهاب سينوسهاي پارانزال  ممکن است به دليل عفونت،آلرژي يا بيماري هاي خود ايمني باشد.

براي اينکه شما در مراحل اوليه بيماري متوجه ابتلاي خود به سينوزيت شويد بايد به سؤالات زير پاسخ دهيد. اگر به 3 مورد سؤالات پاسخ « بله » داديد، احتمالاً مبتلا به سينوزيت شده ايد و بايد به پزشک مراجعه کنيد.

1-  آيا با فشار بر روي گونه هاي خود دچار درد مي شويد؟

2-  آيا از سر درد رنج مي بريد ؟

3- آيا دچار گرفتگي و احتقان بيني شده ايد؟

4- آيا ترشحات بيني شما غليظ و برنگ زرد – سبز مي باشد ؟

5-  آيا مبتلا به تب خفيف ( 37/2تا37/8  ) مي باشيد ؟

6- آيا تنفس شما بد بو شده است ؟

7- آيا در دندانهاي بالائي خود احساس درد مي کنيد ؟

سينوزيت چيست ؟

سينوزيت حاد باکتريائي، عفونت حفرات سينوس است که به باکتري آلوده شده اند. اين بيماري معمولاً در پي يک سرماخوردگي ، حملات حساسيت  و با تحريک توسط آلوده کننده هاي محيطي ايجاد مي شود و بر خلاف سرماخوردگي و يا حساسيت ، تشخيص و درمان سينوزيت با پزشک بوده و به آنتي بيوتيک نياز دارد. تا هم عفونت درمان شده و هم از ايجاد عوارض بعدي جلوگيري شود.

در حالت عادي ترشحات داخل سينوسها به درون فضاي بيني تخليه مي شود و در هنگام ابتلا به سرماخوردگي و يا حساسيت  ، سينوسها ملتهب شده و در تخليه ترشحات خود دچار مشکل مي شوند که اين قضيه مي تواند باعث احتقان و سپس عفونت سينوس شود. تشخيص سينوزيت حاد پس از معاينه و پرسشهاي پزشک در مورد علائم شما داده مي شود ممکن است از عکس راديولوژيک سينوسها و گاهي نمونه ترشحات سينوس شما براي آزمايش وجود باکتري در آن استفاده شود.

اناتومي وفيزيولوژي سينوس هاي بيني

سينوسهاي مجاوربيني(paranasal sinuses) :

حفره هاي توخالي و پـر از هـوايي هستـنـد کـه در مـيان استخوانهاي صورت و جمجمه قرار گرفته و با حفره بيني در ارتباط مي بـاشنـد.

در هـر طــرف صورت 4 عدد سينوس وجود دارد که عبارتند از:

1- سينوسهاي فکي (maxillary sinuses):در زير چشمها و در استخوان گونه واقع ميباشند.

2- سينوسهاي پيشاني(frontal sinuses):در بالاي چشمها و در استخوان پيشاني واقع ميباشند.

3-سينوسهاي اتموئيد و يا پرويزني(ethmoid sinuses):بين چشمها و بيني و در استخوان پرويزني واقع ميباشند.

4- سينوسهاي شب پره اي(sphenoid sinuses):در پشت سينوس پرويزني و چشمها و در مرکز استخوان جمجمه زير غده هيپوفيز واقع ميباشند.

 

پيدايش و رشد سينوسها:

1-سينوسهاي پيشاني تا سن 5-10 سالگي وجود ندارند. اين سينوسها از سن 7 سالگي به بعد پديد مي آيند.

2-سينوسهاي فکي و پرويزني از بدو تولد وجود داشته و تا 18 سالگي به رشد خود ادامه مي دهند.

3-سينوسهاي شب پره اي در سنين بلوغ ظاهر مي گردند.

 

وظايف سينوسها:

1-سبک شدن استخوان جمجمه و استخوانهاي صورت.

2-افزايش رزونانس (تشديد) صداي انسان.

3-ايجاد يک بافر (ضربه گير) در برابر ضربات وارده به سر و صورت.

4-مرطوب و گرم کردن هواي تنفسي.

5-تصفيه هواي تنفسي.

6-عايق بندي ساختارهاي حساس از قبيل ريشه دندانها و چشمها در برابر نوسانات سريع دمايي حفره بيني.

 

نکته:سينوسهاي مجاور بيني توسط سوراخهاي ريزي بنام(ostium/ostia) به حفره بيني مرتبط مي باشند. توسط اين روزنه ها(مجاري) تبادل هوايي صورت گرفته و ترشحات سينوسها تخليه ميگردد.

 

نکته:موکوس(mucus) يک ترشح لغزنده مخاطي است. موکوس يک کلوئيد چسبناک و غليظ که حاوي آنزيمهاي آنتي باکتريال نظير ليزوزيم و پادتنها (ايمنوگلوبينها) است. موکوس بطور طبيعي سفيد و يا بي رنگ است.

 

وظايف موکوس در سيستم تنفسي عبارت است از:

مقابله با عوامل ميکروبي و محافظت از ششها با به دام انداختن ذرات خارجي که همراه با هواي تنفسي وارد بيني ميگردند.

 

نکته:بطور طبيعي مخاط سينوسها و بيني از مژکهاي ميکروسکوپي موسوم به سيليا (cilia) پوشيده شده است. اين مژکهاي ضرباندار با حرکات ريتميک به سمت عقب و جلو به مانند يک جاروب ميکروسکوپي موکوس، ميکروبها، ذرات محرک، گردو غبار و مواد حساسيت زا را به دام انداخته و به سمت سوراخهاي بيني و يا پشت حلق و معده مي رانند.

 

نکته: آب و هواي سرد باعث ميگردد فعاليت مژک هاي مخاط بيني و سينوسها کاهش يافته و يا کاملا متوقف گردند. اين امر باعث آبريزش بيني ميشود. همچنين موکوس در هواي سرد غليظ ترميشود، از اينرو هنگامي که شما از هواي آزاد به داخل منزل مي آييد، موکوس رقيق تر شده و مجددا دچار آبريزش بيني ميگرديد.

 

نکته:استعمال سيگار و آلودگي هوا ميتوانند حرکات مژکها را مختل و يا متوقف سازند.

 

نکته: به هر علت که مخاط سينوسها ملتهب شود، سبب مسدود شدن منافذ (راه هاي ارتباطي) ميان سينوسها و بيني ميگردد. احتباس هوا، موکوس و چرک باعث ايجاد فشار به ديواره سينوسها ميگردد.

 

همچنين وقتي هوا نميتواند وارد سينوسها شود، خلاء ايجاد شده ايجاد درد خواهد کرد. انسداد راههاي ارتباطي موکوس (ترشحات سينوسها) را به يک محيط مستعد براي رشد ميکروبها تبديل ميکند.

 

--------------------------------------------

انواع سينوزيت :

سينوزيت حاد:

سينوزيت حاد بين 2 تا 4 هفته بطول مي انجامد. سينوزيت حاد عمدتاً در پي سرما خوردگي و آنفلوآنرا بروز ميکند.

عفونت اوليه به مخاط سينوسها هجوم آورده و ايجاد التهاب در آنها مي کند. بدن شما با توليد بيشتر موکوس به اين هجوم ويروسها پاسخ مي دهد.

افزايش موکوس سبب ميگردد که دهانه سينوسها تنگ و يا مسدود شود. در نتيجه احتباس ترشحات و ميکروبها روي ميدهد. تجمع اين ترشحات محيط مساعدي براي رشد و تکثير ميکروبها فراهم مي آورد (چراکه با  جريان طبيعي تخليه نشده اند).

در مجاري فوقاني تنفسي باکتريهاي بي ضرري وجود دارند، اما هنگامي که سيستم ايمني بدن تضعيف ميگردد، و يا تخليه سينوسهاي مسدود شده (در پي سرماخوردگي و يا عفونتهاي ويروسي) مختل مي شود ،اين باکتريها بسرعت تکثير يافته و به سينوسها هجوم مي آورند.

گاه عفونتهاي قارچي نيز ميتوانند ايجاد سينوزيت حاد کنند. چنانچه علايم سرماخوردگي بيش از يک هفته باقي بماند ممکن است به سينوزيت تبديل شده باشد.

سينوزيت مزمن:

سينوزيت وقتي بيش از 4 هفته تداوم مي يابد مزمن شده است. سينوزيت مزمن ممکن است تا سالها گريبانگير بيمار شود. عموماً توسط عوامل آلرژي زا و عفونتهاي باکتريايي ايجاد ميشود. آسم و اختلالات آلرژيک مزمن عموماً باعث ايجاد سينوزيت مزمن ميگردند. 20 درصد از بيماران مبتلا به سينوزيت مزمن به پوليپ بيني نيز مبتلا ميشوند.

سينوزيت عود کننده:

بيمار چندين حمله سينوزيتي را در طي سال تجربه ميکند. حملات بر اثر واکنش آلرژيک، تغييرات دمايي شديد (هواي خيلي سرد و خشک و يا خيلي گرم)، مو و شوره سر حيوانات، گرده گياهان، مايت ها، دود سيگار و گرد و غبار ايجاد ميگردند.

 

----------------------------------------------------

عوامل ايجاد کننده سينوزيت:

1-آلرژي ها:

با متورم و مسدود ساختن راههاي ارتباطي و دهانه سينوسها و جلوگيري از تخليه سينوسها. حساسيت ميتواند به گرده گياهان، مايت ها، شوره سر حيوانات، کپک ها، گرد و غبار و يا غذاها باشد.

2-عفونتهاي ويروسي:

آنفلوآنزا و سرماخوردگي باعث التهاب مخاط سينوسها و تورم آنها شده و با افزايش ترشح موکوس موجب انسداد روزنه ها مي شوند. در 3 درصد بالغين و 20 درصد کودکان، سرماخوردگي به عفونت باکتريايي ثانويه و سينوزيت خواهد انجاميد.

3-عفونت هاي باکتريايي: 

باکتريهايي که بطور طبيعي در مجاري تنفسي فوقاني بسر ميبرند وقني سيستم ايمني بدن تضعيف شده و يا تخليه سينوسها بدرستي صورت نميگيرد، باکتريهاي محبوس شده تکثير يافته و ايجاد عفونت ميکنند.

4-پوليپ هاي بيني: 

پوليپ رشد خوش خيم بافت مخاطي بيني است. پوليپ بيني در افراد مبتلا به آلرژي و آسم شايع ميباشد. پوليپ ها ميتوانند دهانه سينوسها را مسدود سازند.

5-عفونتهاي قارچي:

عمدتاً به علت تضعيف سيستم ايمني بدن پديد مي آيند. عفونتهاي قارچي بيشتر در افراد مبتلا به آسم مشاهده شده و بيشتر سينوسهاي فکي را درگير مي کنند.

6-ناهنجاريهاي ساختار بيني: 

انحراف تيغه بيني و بزرگ بودن شاخک هاي بيني ميتوانند منافذ سينوسها را مسدود سازد.

7-آلودگي هوا: 

هواي آلوده معمولاً از ذرات مولکولي بزرگ تشکيل يافته اند که در مخاط گير افتاده و ممکن است واکنش آلرژيک و التهاب مخاط را سبب گردند.

8-شنا کردن:

شنا کردن در آب حاوي کلر باعث ميشود مژک هاي مخاط بيني و سينوسها تضعيف شده و تخليه ترشحات به خوبي صورت نگيرد. همچنين کلر باعث التهاب مخاط بيني ميشود و فرد را مستعد عفونت باکتريايي ميکند.

9-سيگار کشيدن: 

دود سيگار حرکت  طبيعي مژک ها را کند و يا متوقف ميسازد.تجمع موکوس نيز ايجاد عفونت و ترشح پشت حلق ميکند.

10-اختلالات ضعف ايمني بدن:

 نظير بيماريهاي ايدز و فيبروز سيستيک.

11-عفونت دندانها: 

انتشار عفونت دندانهاي آسياي فک بالا نيز ميتواند باعث سينوزيت فکي گردد.

 

-----------------------------------------------

علايم سينوزيت :

1-احساس درد و يا فشار در پيشاني، گيجگاه ها، گونه ها، بيني، پشت و يا دور چشم ها.

2-تنفس از راه بيني دشوار ميشود.

3-تخليه ترشحات غليظ، زرد و يا سبز رنگ از بيني و يا پشت حلق.

4-کاهش حس بويايي و چشايي.

5-گرفتگي و احتقان بيني، آبريزش بيني.

6-درد در فک فوقاني و يا دندانهاي آرواره بالا.

7-سر درد هنگام برخاستن از خواب که با خم شدن به طرف جلو بدتر ميشود.

8-بوي بد دهان.

9-گوش درد-احساس گرفتگي گوشها.

10-خستگي.

11-سرفه (در هنگام شب تشديد ميشود)، گلو درد.

12-حالت تهوع و استفراغ.

13-علايم سرماخوردگي اي که به درمان پاسخ نميدهند.

14-درد و تورم در ناحيه صورت.

15-احساس سنگين بودن سر.

 

علايم سينوزيت هاي خاص:

1-سينوزيت فکي: 

درد در فک بالا و دندانهاي فک فوقاني-گونه ها حساس به لمس مي شوند.

2-سينوزيت پيشاني: 

لمس و فشار اندک به پيشاني ايجاد درد ميکند.چشم ها حساس به نور ميشوند.

3-سينوزيت شب پره اي:

گوش درد، گردن درد، درد در عمق سر.

4-سينوزيت پرويزني:

تورم پلک ها و درد در ناحيه بين بيني و چشمها-حساسيت به لمس در دو طرف بيني-از دست رفتن حس بويايي .

---------------------------------------------

ريسک فاکتور ها وتشخيص :

موارد زير ريسک ابتلا به سينوزيت را در شما افزايش مي دهد:

1-آلرژي ها.

2-علايم سرماخوردگي و آنفلوآنزاي عود کننده.

3-استرس.

4-عفونتهاي باکتريايي و ويروسي مجاري تنفسي فوقاني.

5-شنا کردن در استخر، شيرجه رفتن.

6-استعمال سيگار و استنشاق دود سيگار.

7-قرار گيري در معرض آلودگي هوا.

8-هواي سرد و خشک.

9-مصرف مشروبات الکلي.

10-استفاده مکرر و طولاني مدت از قطره هاي ضد احتقان بيني.

11-تغييرات سريع فشار هوا.

12-ناهنجاريهاي ساختاري بيني-پوليپ بيني.

13-کم آبي بدن.

14-نگهداري از حيوانات خانگي.

 

اقدامات تشخيصي:

برحسب نياز يک يا چند روش زير انجام مي شود:

1-معاينات بيني (آندوسکوپي بيني)

2- گرافي راديولوژي سينوس ، سي تي اسکن و ام آر آي

(MRI).3-تستهاي آلرژي.

4-بيوپسي مخاط حفره بيني و سينوسها بمنظور شناسايي عوامل بيماريزاي باکتريايي.

----------------------------------------------

 

 

درمان سينوزيت:

1-داروهاي ضد درد:

از جمله آسپرين، استامينوفن، پاراستامول، ايبوپروفين براي تخفيف درد.

2-آنتي بيوتيک ها:

چنانچه علت سينوزيت عفونت باکتريايي باشد آنتي بيوتيک تجويز ميگردد. مدت درمان با آنتي بيوتيک 2 تا 12 هفته بطول مي انجامد. ( و يا تا يک هفته پس از ناپديد شدن علايم)

3-کورتيکواستروئيدها:

براي کاهش التهاب سينوسها تجويز ميشود. (بصورت اسپري و يا خوراکي)

4-ضد احتقان ها و آنتي هيستامين ها:

به اشکال خوراکي و يا افشانه تجويز ميگردند. آنتي هيستامينها ميزان ترشح موکوس را کاهش و يا متوقف ميکند. ضد احتقان ها نيز گرفتگي بيني را برطرف ميکنند. توجه داشته باشيد که نبايد از ضد احتقان ها بيش از 4 روز متوالي استفاده شود. چراکه پس از قطع آنها التهاب و تورم بيني افزايش خواهد يافت.

5-رطوبت:

استفاده از دستگاه بخور و رطوبت سازها روند تخليه سينوسها را تسهيل ميکند.

6-شستشوي بيني:

شستشوي بيني با سرم نمکي باعث رقيق شدن موکوس ميشود.

7-درمان سرماخوردگي و آلرژي ها.

8-مصرف فراوان مايعات:

به ويژه مايعات گرم مانند چاي و سوپ. مايعات باعث رقيق شدن موکوس ميشود.

9-استفاده از اسپري هاي ضد قارچ (به ندرت)

10-قرار دادن کمپرس گرم و مرطوب بروي موضع درد به مدت 5 تا 10 دقيقه.

11-استحمام و دوش آب گرم باعث شل شدن و رقيق شدن موکوس ميشود.

12-عمل جراحي:

چنانچه درمان دارويي موثر واقع نشود در موارد نادر بايستي عمل جراحي صورت گيرد.

 

اهداف عمل جراحي به قرار زير است:

- برداشتن بافت عفوني، متورم و آسيب ديده.

- برداشتن استخوان و يا غضروف اضافي بمنظور گشاد کردن منافذ سينوسها. (اصلاح ساختار تيغه و شاخک هاي بيني)

- برداشتن پوليپ.

- خارج کردن اجسام خارجي اي که مجاري بيني و سينوسها را مسدود ساخته اند (در کودکان)

 

انواع جراحي سينوسها:

1-جراحي سينوس به کمک آندوسکوپي (Endoscopic Sinus Surgery):

اين جراحي توسط آندوسکوپ صورت ميگيرد. بنابراين شکافي بروي بيني ايجاد نميگردد و تمام فرايند جراحي از طريق سوراخهاي بيني انجام ميگيرد.

 

 

2-ساينوپلاستي (ballon sinuplasty):

ساينوپلاستي روش نويني است که مشابه آنژيوپلاستي عروق ميباشد. قرار دادن يک بادکنک (بالن) و سپس باد کردن آن در حفره سينوس ها که کمتر تهاجمي است، باعث گشاد شدن مجاري تنگ ميگردد.

نکته:از خم شدن به سمت جلو پرهيز کنيد، چراکه درد و احساس فشار تشديد ميشود.

نکته:هنگام فين کردن به آرامي اين کار را انجام دهيد.

نکته:تا ميتوانيد استراحت کنيد.